Η στρατηγική προσέγγιση της Ελλάδας προς το Ισραήλ και γιατί δεν μοιάζει να «υποστηρίζει» την Παλαιστίνη στον πόλεμο

Την τελευταία τριετία οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Ισραήλ έχουν μεταβληθεί, από μια ψυχρή διπλωματική απόσταση σε μια συμμαχία που καλύπτει τομείς όπως η ενέργεια, η άμυνα και ο τουρισμός. Αυτή η συστημική εμπλοκή εξηγεί εν μέρει γιατί η Αθήνα δεν παίρνει την αναμενόμενη —για ορισμένους— γραμμή που θα φαινόταν ως «στήριξη της Παλαιστίνης» στον πολύμηνο πόλεμο στη Γάζα. Η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας, όπως διαμορφώνεται σήμερα, είναι προϊόν γεωγραφίας, στρατηγικών επιλογών, οικονομικών συμφερόντων και εσωτερικής πολιτικής ισορροπίας — και αυτό το πλαίσιο αξίζει να αναλυθεί προσεκτικά για να κατανοήσουμε την εικόνα στο δημόσιο πεδίο.

Στην καρδιά της νέας διπλωματίας βρίσκεται η ενεργειακή συνεργασία και οι μεγάλης κλίμακας συμφωνίες στον χώρο του φυσικού αερίου και της ενέργειας. Από την υπογραφή της πρωτοβουλίας για τον αγωγό EastMed μέχρι πιο πρόσφατες συμφωνίες, η Ελλάδα έχει τοποθετηθεί ως κόμβος στην ανατολική Μεσόγειο, με το Ισραήλ να είναι βασικός εταίρος σε εκείνα τα σχέδια που υπόσχονται ενεργειακή διαφοροποίηση και οικονομικά οφέλη. Οι κοινές πρωτοβουλίες ενεργοποιούν εμπλοκές σε έργα υποδομών και προσδίδουν στην Αθήνα ισχυρό κίνητρο να διατηρεί σταθερές σχέσεις με το Ισραήλ.

Παράλληλα, οι αμυντικές σχέσεις εξελίσσονται σε καθημερινή συνεργασία: μνημόνια, κοινές ασκήσεις και συμφωνίες με εταιρείες του αμυντικού τομέα ενισχύουν τους δεσμούς εμπιστοσύνης. Το 2023 και έκτοτε, τα δύο κράτη ανέπτυξαν πρόγραμμα συνεργασίας που περιλαμβάνει ανταλλαγή πληροφοριών, κοινές ασκήσεις και προμήθειες οπλικών συστημάτων, με ορισμένες συμφωνίες να έχουν μεγάλες συμβολικές και πρακτικές επιπτώσεις για την εθνική άμυνα. Αυτή η σύγκλιση στα ζητήματα ασφάλειας επιτείνει την τάση της Αθήνας να τοποθετείται υπέρ της ασφάλειας του Ισραήλ και να αποφασίζει προσεκτικά τις δημόσιες εκφράσεις της απέναντι στην κρίση.

Σε πολιτικό επίπεδο η ελληνική κυβέρνηση ακολουθεί μια διττή γραμμή: από τη μία καταδικάζει την τρομοκρατική επίθεση του Οκτωβρίου 2023 και αναγνωρίζει δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα· από την άλλη, εκφράζει βαθιά ανησυχία για το ανθρωπιστικό κόστος στη Γάζα και ζητά τερματισμό της βίας και ασφαλή διέξοδο για τους αμάχους. Αυτή η ισορροπία αποτυπώνεται και σε ψηφίσματα και δημόσιες δηλώσεις, όπου η Αθήνα συχνά προτιμά να προωθεί μέτρα ανθρωπιστικής βοήθειας και διπλωματικούς δρόμους παρά μονομερείς καταδίκες. Η επιλογή αυτή αντανακλά και την επιδίωξη της Ελλάδας να διαχειριστεί τις σχέσεις της με τον αραβικό κόσμο, να διατηρήσει πρόσβαση στην ενεργειακή ατζέντα και να λειτουργήσει ως ενδιάμεσος σε διεθνείς πρωτοβουλίες.

Η δημόσια γνώμη και το πολιτικό κόστος παίζουν επίσης ρόλο. Κάποιες δημοσκοπήσεις δείχνουν πως μεγάλα τμήματα του ελληνικού πληθυσμού βλέπουν το Ισραήλ ως σύμμαχο στην περιοχή, ενώ παράλληλα υπάρχουν σημαντικές και έντονες διαδηλώσεις και φωνές αλληλεγγύης προς τους Παλαιστίνιους. Η κυβέρνηση, γνωρίζοντας αυτή την πολυφωνία, επιλέγει μια διακριτική, ρεαλιστική ρητορική· καταδικάζει την βία και τα εγκλήματα κατά αμάχων, αλλά αποφεύγει ακραίες θέσεις που θα μπορούσαν να πλήξουν στρατηγικά συμφέροντα ή να αποσταθεροποιήσουν πολύτιμες διπλωματικές πόρτες. Αυτή η διαχείριση έχει την πρόθεση να διατηρήσει την εικόνα της Ελλάδας ως αξιόπιστου εταίρου και ταυτόχρονα ως ενδιάμεσου που μπορεί να συμβάλλει σε λύσεις.

Στο παρασκήνιο λειτουργούν και καθαρά πρακτικοί παράγοντες: ο τουρισμός και οι επενδύσεις. Οι δεσμοί με το Ισραήλ επιφέρουν ροές τουριστών και κεφαλαίων — το 2024 και 2025 παρατηρήθηκε αυξημένο ενδιαφέρον Ισραηλινών επισκεπτών και επενδύσεων σε ακίνητα και τουριστικές υποδομές στην Ελλάδα. Τα οικονομικά αυτά οφέλη ενισχύουν την πολιτική βούληση για σταθερότητα στις διμερείς σχέσεις και για αποφυγή εμπλοκής σε ρητές ρήξεις.

Η θέση της Ελλάδας στα διεθνή φόρα αποτυπώνει την προσπάθεια ισορροπίας: ενώ η χώρα καταψηφίζει τη βία και υποστηρίζει ανθρωπιστικά μέτρα για τους Παλαιστίνιους, σε κρίσιμες ψηφοφορίες υιοθετείται συχνά πιο συγκρατημένη στάση — όπως αποτυπώθηκε σε διεθνείς ψηφοφορίες όπου η χώρα επέλεξε την αποχή ή την διαφοροποίηση, αντί της πλήρους υποστήριξης αιτημάτων για άμεση ανακωχή με ταξικό τρόπο. Η εξήγηση βρίσκεται στην ανάγκη συνδυασμού της διεθνούς νομιμότητας με την στρατηγική πρακτικότητα και τον ρόλο που επιδιώκει η Αθήνα στην ευρύτερη περιοχή.

Δεν πρέπει να αγνοείται και ο ρόλος της Ελλάδας ως πιθανός μεσολαβητής. Η χώρα διαθέτει ιστορικούς δεσμούς με τον αραβικό κόσμο και έχει γεωγραφική εγγύτητα που την καθιστά ενδιαφέρουσα επιλογή για διπλωματική γέφυρα. Η κυβέρνηση έχει δημόσια εκφράσει την επιθυμία να συμβάλει σε ειρηνευτικές πρωτοβουλίες και να λειτουργήσει ως κόμβος υποδοχής για ανθρωπιστική βοήθεια και τραυματισμένα παιδιά από τη Γάζα. Αυτή η προσέγγιση εξηγεί την επιμονή στην αναζήτηση πιο μετρημένων διατυπώσεων παρά σε έντονες καταδίκες ή μονομερείς κινήσεις.

Στον πυρήνα όμως, η εξωτερική πολιτική είναι προϊόν συμφερόντων. Η Ελλάδα, όπως κάθε μικρή ή μεσαία χώρα, σταθμίζει τα οφέλη της συνεργασίας στον ενεργειακό, αμυντικό και οικονομικό τομέα ενάντια στην ανάγκη υπεράσπισης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη διεθνή δικαιοσύνη. Η επιλογή της να διατηρήσει στενές σχέσεις με το Ισραήλ δεν σημαίνει απαραίτητα απόρριψη της παλαιστινιακής υπόθεσης· σημαίνει μάλλον μια στρατηγική μείωση των κινδύνων και μια προσπάθεια να κρατήσει ανοικτούς τους διαύλους για διάλογο και ανθρωπιστική βοήθεια.

Καθώς ο πόλεμος συνεχίζει και οι διεθνείς πιέσεις μεταβάλλονται, το ερώτημα για το πού θα τοποθετηθεί τελικά η Ελλάδα παραμένει ανοιχτό. Η κυβέρνηση θα συνεχίσει να βαδίζει μεταξύ πραγματισμού και ηθικής ευθύνης, με την πιθανότητα οι επόμενες διπλωματικές κινήσεις να εξαρτηθούν από τις εξελίξεις στο μέτωπο, την πίεση της κοινής γνώμης και την πορεία των οικονομικών-στρατηγικών συμφωνιών που ήδη έχουν θεσπιστεί με το Ισραήλ.